Εγκύκλιος του Αρχηγού της Επανάστασης του 1922 Νικολάου Πλαστήρα για τον ορισμό της 9ης Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικού πένθους για τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Η τελευταία επιστολή του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης στον Ελ. Βενιζέλο.
06/09/2023
11 π.η / 24 ν.η Σεπτεμβρίου 1922,ξεσπά το στρατιωτικό κίνημα στη Λέσβο και Χίο.
11/09/2023Η είσοδος του κεμαλικού στρατού στη Σμύρνη, η καταστροφή της πόλης και η εθνική μνήμη.
Στις 9 Σεπτεμβρίου 1922 (νέο ημερολόγιο) οι κεμαλικές δυνάμεις, μετά τη νίκη τους επί των ελληνικών δυνάμεων και την άτακτη οπισθοχώρηση των τελευταίων, εισήλθαν στην πόλη της Σμύρνης. Με την είσοδο των Τούρκων στην πόλη άρχισαν οι σφαγές Αρμενίων και Ελλήνων από Τούρκους κατοίκους, τσέτες και στρατιώτες καθώς και οι λεηλασίες περιουσιών, ενώ την ίδια ημέρα ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος παραδίδεται από τον στρατιωτικό διοικητή της Σμύρνης Νουρεντίν πασά στον τουρκικό όχλο στα χέρια του οποίου βρήκε μαρτυρικό θάνατο. Με τις συστηματικές σφαγές του αρμενικού και ελληνικού πληθυσμού της πόλης, αλλά και των χιλιάδων προσφύγων που κατέφυγαν σ’ αυτή μετά την κατάρρευση του μετώπου, να συνεχίζονται, στις 13 Σεπτεμβρίου εκδηλώθηκε οργανωμένα και προμελετημένα από τους Τούρκους πυρκαγιά στην αρμένικη συνοικία της Σμύρνης. Η πυρκαγιά που διήρκησε πέντε μέρες κατέκαψε την πόλη, πλην της μουσουλμανικής και εβραϊκής συνοικίας. Μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου ο ελληνικός και αρμένικος πληθυσμός που είχε συγκεντρωθεί στη Σμύρνη θα εγκαταλείψει την πόλη με πλοία με κατεύθυνση την Ελλάδα, εκτός των ανδρών ηλικίας 18 έως 45 ετών που οδηγήθηκαν όμηροι σε τάγματα εργασίας σ’ όλη την Ανατολία από τους οποίους ένα μεγάλο ποσοστό εξοντώθηκε από τους Τούρκους ή απεβίωσε από τις κακουχίες. Η πυρπόληση της Σμύρνης, της εμβληματικής πόλης του Mικρασιατικού Ελληνισμού, σηματοδοτεί την κορύφωση της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από Νεότουρκους και κεμαλικούς και συμβολικά το τέλος των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων της περιοχής και την έναρξη μιας νέας εποχής, αυτής της προσφυγιάς.
“Εκτός από την άθλια τουρκική συνοικία, η Σμύρνη έπαψε να υπάρχει […] το πρόβλημα των μειονοτήτων έχει λυθεί εκεί μια για πάντα […] Δεν μένει καμία αμφιβολία για τα αίτια της πυρκαγιάς […] Τον δαυλό τον άναψαν στρατιώτες του τουρκικού στρατού», έγραφε η Daily Telegraph
Οι Τούρκοι εορτάζουν την 9η Σεπτεμβρίου ως ημέρα απελευθέρωσης της Σμύρνης και επικράτησης του Αγώνα Ανεξαρτησίας. Ήταν η ημέρα που το 1922 μπήκαν στην πόλη οι πρώτοι ιππείς Τούρκοι, και δύο μέρες αργότερα ο Μουσταφά Κεμάλ με το επιτελείο του.
Σε επίπεδο επίσημης διαχείρισης της μνήμης των γεγονότων της Μικρασιατικής Καταστροφής, η Εκκλησία της Ελλάδος προχώρησε τον Νοέμβριο του 1922 στην αγιοκατάταξη του Μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσοστόμου, ενώ, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 2556/5-7-1993 εγκύκλιο της Ιεράς Συνόδου, η εορτή του Αγίου Χρυσοστόμου Σμύρνης και των συν αυτώ Αγίων Αρχιερέων (Γρηγορίου Κυδωνιών, Αμβροσίου Μοσχονησίων, Προκοπίου Ικονίου, Ευθυμίου Ζήλων) καθώς και των κληρικών και λαϊκών που σφαγιάσθηκαν κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή τιμάται κάθε έτος την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού. Τον Αύγουστο του 1923 με εγκύκλιο της κυβέρνησης της Επανάστασης του 1922, η 9η Σεπτεμβρίου, ημέρα της εκκένωσης της Σμύρνης από τον ελληνικό στρατό, ορίστηκε ημέρα εθνικού πένθους. Ενώ το 1998 με τον Νόμο 2645 η Βουλή των Ελλήνων καθιερώνει τη 14η Σεπτεμβρίου ως ημέρα εθνικής μνήμης της γενοκτονίας των Ελλήνων της Μικράς Ασίας από το τουρκικό κράτος.
Δείτε μέσα από τεκμήρια των αρχειακών συλλογών της Κεντρικής Υπηρεσίας των Γενικών Αρχείων του Κράτους
Εγκύκλιος του Αρχηγού της Επανάστασης του 1922 Νικολάου Πλαστήρα για τον ορισμό της 9ης Σεπτεμβρίου ως ημέρας εθνικού πένθους για τη Μικρασιατική Καταστροφή. Αύγουστος 1923. ΓΑΚ, Κ.Υ., Αρχείο Πολιτικού Γραφείου Πρωθυπουργού.