Ο Αη-Γιάννης ο Αποκεφαλιστής (παραφθορά της λέξης αποκεφαλισθείς) εθεωρείτο στα Βουρλά ως προστάτης άγιος κατά του ελώδους πυρετού,της θερμασιάς και των παροξυσμών.Γι αυτό το λόγο ιδιαίτερο σεβασμό αποδίδανε οι βουρλιώτες στο αγίασμα του Αη-Γιάννη του Μουσελέ,γιατί ο τόπος υπέφερε αρκετά απ΄αυτήν την αρρώστια.Τον γιορτάζανε κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου.Ανήμερα στη γιορτή του,στις 29 Αυγούστου 1922,μπήκαν οι Τούρκοι στα Βουρλά.

΄΄Μπήκαν στην πόλη οι οχτροί,φωτιά μας ρίξαν οι οχτροί  κι εμείς φωνάζαμε στα σκοτεινά την άλλη μέρα.΄΄

Φώτης Κόντογλου: Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος

Ο Αη-Γιάννης ο Αποκεφαλιστής (παραφθορά της λέξης αποκεφαλισθείς),ήταν ξωκκλήσι με αγίασμα στα Βουρλά,στη θέση Μουσελέ,εκεί που το ”μαύρο ΄22” οι Τούρκοι έκαναν το στρατόπεδο αιχμαλώτων (”τα τέλια του Μουσελέ”),όπου συγκέντρωσαν 11.000 Βουρλιώτες,πριν τους μεταφέρουν και τους εξοντώσουν,με τις περιβόητες πορείες θανάτου στα βάθη της Ανατολίας.

Η περιοχή του Μουσελέ το 2019.

Ξωκκλήσι του Αγίου υπήρχε και στο νησί των Κλαζομενών.Κατά τη βουρλιώτικη παράδοση μιά υπόγεια στοά συνέδεε τα δύο ξωκκλήσια του Αγίου.Πρόσθεταν ακόμη πως κάποτε έσπρωξαν ένα πετεινό στη σπηλιά τ΄Αη-Γιάννη των Κλαζομενών ο οποίος βγήκε στη σπηλιά του Αη-Γιάννη του Μουσελέ.Η υπόγειος αυτή στοά, βυζαντινή ή ρωμα’ι’κή,υπήρξε υπόλλειμα ίσως υδραγωγείου.

Η κατακόμβη στο νησί των Κλαζομενών εθεωρείτο ως η αρχαιότερη χριστιανική κατακόμβη της Μικράς Ασίας και ήταν λαξευμένη σε υπόγειο βράχο απ΄όπου ξεκινούσε και η υπόγεια στοά.

Ο άγιος Ιωάννης ο “Αποκεφαλιστής” (που αποκεφαλίστηκε, δηλαδή, από τον Ηρώδη) θεωρείται θεράπων Άγιος από το ρίγος του πυρετού τής ελονοσίας.

 Γι’ αυτό και στην μεν Κρήτη αποκαλείται και Ριγολόγος και αλλού Κρυαδίτης, αλλά και Νηστευτής και Νηστικός για την απόλυτη νηστεία με την οποία τιμάται η μνήμη του. Επίσης, κατά τόπους, ακούγεται και Τιναχτής (στη Νάξο, επειδή σε τινάσσει με ρίγη, αν δεν τηρήσεις τη νηστεία του ή γιατί θεραπεύει το τιναχτικό, δηλαδή τον ελώδη πυρετό), Κυνηγός (στη Θράκη, γιατί γύρω στην εορτή του, 29 Αυγούστου, αρχίζει η κυνηγητική περίοδος ή διότι αυτό ήταν το όνομα του κτήτορός του και Κουτσοκεφάλης. Στην Κρήτη, πάνω σε ακρωτήριο, πριν μπούμε στον κόλπο του Μεραμπέλου, υπάρχει το εκκλησάκι τού άι Γιάννη του Αφορεσμένου για τα πολλά ναυάγια πού συμβαίνουν στην περιοχή του. Οι κακοήθεις πυρετοί που μαστίζουν- ιδιαίτερα κατά τον μήνα Αύγουστο τον τόπο μας, με τα τρομερά τους ρίγη και τους οξείς παροξυσμούς τους, οφείλονται, κατά την άποψη του ελληνικού λαού, στην ταραχή που αισθάνθηκε κατά το μαρτύριο η κεφαλή του καρατομηθέντος Αγίου. Ο άγιος Ιωάννης έκτοτε, εικονίζεται συνήθως κρατώντας την κεφαλή του.

Στο Ρέθυμνο, ο άγιος Ιωάννης ο Ριγολόγος, στην περιοχή του Πετρέ, θεωρείται ως θεράπων Άγιος της ελονοσίας. Η παράδοση κάνει λόγο ότι το εκκλησάκι του Αϊ- Γιάννη έχει κτιστεί από τα χρόνια που οι Τούρκοι δέσποζαν στην Κρήτη. Την εικόνα του βρήκε ένας Τούρκος άρρωστος, που η θέρμη του έκαιγε τα σωθικά, όταν άκουσε να βγαίνει από τα σπλάγχνα μιας σπηλιάς, ανάμεσα από τα δένδρα και τους αγριόθαμνους, μια μελωδική, θεία φωνή. Ο Τούρκος έτρεξε στη σπηλιά, αναμέρισε τα χόρτα και τα αγκάθια και βλέπει την εικόνα τού Αϊ- Γιάννη να λάμπει σαν ένα αστέρι. Ένιωσε ότι ήταν η φωνή του Αϊ- Γιάννη που τον προσκαλούσε. Έσκυψε με σεβασμό, πήρε την εικόνα στην αγκαλιά του, κι έταξε στον Άγιο δύο ζώα λάδι, αν τον άφηνε ο πυρετός. Όπως λέγει η παράδοση, ο πυρετός έφυγε και ο Τούρκος, στη συνέχεια, εκτέλεσε το τάμα του. Έκτοτε ο Αϊ- Γιάννης θεωρούνταν στην περιφέρεια ο μόνος γιατρός για την ελονοσία. Το ίδιο και ο άγιος Ιωάννης ο Ριγολόγος, στην Άνω Βιάννο Ηρακλείου, ενώ στα Φάρασα πιστεύεται ότι θεραπεύει τη στείρωση των γυναικών.

Ενδιαφέρον, από λαογραφική άποψη, παρουσιάζει, στο σημείο αυτό, το τελετουργικό που ακολουθούσαν, σε παλαιότερες εποχές, στην Άνω Βιάννο του νομού Ηρακλείου, όσοι ταλαιπωρούνταν από διάφορες ασθένειες και κυρίως από ελονοσία και κατέφευγαν στη χάρη του Αγίου, επιζητούντες το θείο έλεος και τη σωτήρια αντίληψή του. Ο ασθενής με απλή, αγνή και άδολη λαϊκή ψυχή προσκυνούσε ευλαβώς τη χάρη του, άναβε τα καντήλια, θύμιαζε τις άγιες εικόνες και, στη συνέχεια, πλενόταν με το αγίασμα που υπήρχε στο συγκεκριμένο προσκύνημα. Ύστερα έδενε στο μανουάλι μια κλωστή ή το μαντίλι του ή ένα κομμάτι που το έκοβε από τα ρούχα του και έλεγε με πραγματική πίστη τα παρακάτω λόγια:
Έπαε σ’αφήνω, Αϊ- Γιάννη μου, τον πυρετό μου…
Έπαε σ’ αφήνω, Αϊ- Γιάννη μου, το ρίγος μου …
Έπαε σ’ αφήνω, Αϊ- Γιάννη μου, την ανορεξία μου και την αρρώστια μου…
Αμέσως μετά ο ασθενής «έζωνε» εξωτερικά την εκκλησία τρεις φορές με μια κλωστή, προφέροντας, και πάλι, τα ίδια λόγια. Τότε, ο ρακένδυτος και λιπόσαρκος Άγιος- όπως τουλάχιστον μαρτυρείται από τους ίδιους που προσέφευγαν στη θεία χάρη του και επιζητούσαν το έλεός του- συνήθως άκουγε τις εναγώνιες παρακλήσεις τους και τους χάριζε και πάλι την υγεία τους.

Ο Άγιος Ιωάννης είναι ένας «νηστησμάρχης» Άγιος. Στις 29 Αυγούστου εορτάζεται ο αποκεφαλισμός του Αγίου και η ημέρα αυτή, είναι ημέρα αυστηρής νηστείας.
Τα παλαιότερα χρόνια πίστευαν ότι τη μέρα αυτή δεν θα έπρεπε να καταναλώσουν τροφή που να έχει σκούρο χρώμα όπως τα μαύρα σύκα, τα κόκκινα σταφύλια, γιατί είχαν βαφτεί με το αίμα του Αγίου.
Στη Λήμνο πίστευαν πως από την ημέρα που ο Άγιος αποκεφαλίστηκε οι άνθρωποι άρχισαν να αποκτούν όταν νοσούν πυρετό, θέρμη όπως το αποκαλούσαν.
Πριν από τον αποκεφαλισμό του Αγίου δεν υπήρχε πυρετός, θέρμη, παροξυσμός. Για το λόγο αυτό αποκαλούσαν την ημέρα αυτή «του παροξυσμού».
Λημνιοί από τα Σβέρδια είχαν αναφέρει στο λαογράφο Γεώργιο Μέγα, όταν τους επισκέφτηκε, για να καταγράψει τα έθιμα της Λήμνου, απεσταλμένος από την Ακαδημία Αθηνών:

« Από τότε που αποκεφάλισαν τον Αγιογιάνν’, απέ τότε έπεσεν η θέρμη στον κόσμο, ταράχκιν του κιφάλ’ τ’ κ’ έπισι ταραχή, συνερίγ, παραξ’σμός. Γι’ αυτό τα’ Αγιογιάνν’ τα’ Παραξ’σμού είναι για τα θέρμες. Κείνος που θερμαίνεται πάει στον Αγιογιάνν’ λάδ’, κερί, λίβανο και θυμιάζ’».
Για να θεραπευτεί ο ασθένης έπρεπε να προσφέρει στον Άγιο λάδι, κερί και θυμίαμα και να αφήσει σε κάποιο κλαδί κυρίως λυγαριάς μια τρίχα της κεφαλής του ασθενούς ή ένα κουρελάκι από κάποιο ένδυμα του.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Αποκεφαλιστής έχει πολύ μεγάλη παρρησία προς τον Κύριο και οι προσευχές μας προς τον Άγιο γρήγορα εισακούονται.

Στην Ελλάδα σήμερα υπάρχουν αρκετά εκκλησάκια στη μνήμη του Αγίου.Ενα απ΄αυτά,το πιό ταπεινό ίσως,βρίσκεται στο Περιστέρι.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, ο ονομαζόμενος και Αποκεφαλιστής (παραφθορά της λέξης αποκεφαλισθείς) είναι μεσαιωνική εκκλησία στην Αττική. Βρίσκεται στην περιοχή Αγ. Ιωάννης Θεολόγος στα Νέα Σεπόλια του Δήμου Περιστερίου, στην συμβολή των οδών Κωνσταντινουπόλεως και Σολωμού. Πρόκειται για μικρό μονοκάμαρο ιερό ναό βασιλικού ρυθμού με ημικυκλική αψίδα ιερού. Σώζεται σε ικανοποιητικό βαθμό και είναι σήμερα εντελώς επικαλυμμένος εξωτερικά με οικοδομικό κέλυφος που τον προστατεύει από την φθορά.