Δευτέρα 29 αυγούστου 1922.Η αρχή του τέλους των Βουρλών.

………………….Βουρλά Μικράς Ασίας……..

Δευτέρα 29 αυγούστου 1922.

Μπήκαν οι πρώτοι Τσέτες στα Βουρλά, μαζί με τον εκπρόσωπο του Κεμάλ Ατατούρκ. Όλοι διπλομανταλώθηκαν στα σπίτια τους, απ’ όπου είδαν τις ουρανομήκεις φλόγες πάνω από τη Σμύρνη, το μεσημέρι της Τετάρτης 31 Αυγούστου.

Τα Βουρλά είναι ο τόπος της καταγωγής μου. Από εκεί πρόσφυγας ο παππούς μου έρχεται το 22 στην Ελλάδα

Τα Βουρλά ή Βρύουλλα είναι πόλη της Ιωνίας, στο “λαιμό” της Ερυθραίας Χερσονήσου, στη Μικρά Ασία. Η περιοχή προς της θάλασσα, το επίνειο των Βουρλών, λέγεται Σκάλα. Τα νησιά του Ερμαίου Κόλπου ήταν αρχικά οι Κλαζομενές. Σύντομα οι Κλαζομένιοι πέρασαν στην απέναντι στεριά, στη θέση των Βουρλών και της Σκάλας. Εκεί κοντά και το αρχαίο Χύτριον.

Τα Βουρλά, σύμφωνα με εμπεριστατωμένες μελέτες, το όνομά τους το οφείλουν σε μια σημαντική Βυζαντινή οικογένεια, τους Βρουλλάδες ή Βουρλάδες. Επομένως, είτε αποτελούσαν “πρόνοια”, τιμάριο, της αρχοντικής αυτής οικογένειας, είτε υπήρχε πιθανώς εκεί κάποιο μεγάλο κτήμα τους. Τα ανήκοντα στον Βουρλά λοιπόν οδήγησαν στην ονομασία “ο Βουρλάς” και από την έκφραση “τα του Βουρλά” έδωσαν το καθιερωμένο πλέον “τα Βουρλά”.

Η ιστορία των Βουρλών, αρχίζει σχεδόν από τους Βυζαντινούς χρόνους. Ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄, ο Παλαιολόγος, περνούσε τα καλοκαίρια με την ακολουθία του και το στρατό του σ’αυτήν την τοποθεσία, κοντά στις αρχαίες Κλαζομενές. Αυτό αναφέρεται από τον βυζαντινό χρονογράφο Ακροπολίτη. Αποδεικνύεται καθαρά από το πλήθος των βυζαντινών ερειπίων και θησαυρών (αντικειμένων, τάφων, ψηφιδωτά δαπέδων, χρυσών νομισμάτων, κωνσταντινάτων), που συχνά βρίσκανε οι Βουρλιώτες, σκάβοντας τα χωράφια τους, στο κύλισμα.

Από τα Βουρλά πέρασαν και Γενοβέζοι κατακτητές. Έμειναν λέξεις όπως: Λότζα, φουντάνα, κόνσολας, Γκενοβέζικα και άλλες. Η τούρκικη κατοχή πρέπει να έγινε το 1400. Ως τώρα όλοι μιλάνε για “Βουρλά”. Όμως ο Βουρλιώτης αρχιερέας Γαβριλάκης παρασύρεται από την αρχαιολατρεία του και καθιερώνει τη λέξης: “Βρύουλλα” επί το ελληνικότερον.

Οι κάτοικοι μιλούσαν μόνο ελληνικά, εκτός από μερικούς που είχαν εμπορικά αλισφερίσια με τους Τούρκους. Υπήρχαν περίοδοι βιοπραγιών από μέρους των Τούρκων, ιδίως μετά τον ατυχή πόλεμο της Θεσσαλίας – 1897 – που αναγκάστηκαν πολλοί Βουρλιώτες να εκπατρισθούν και άλλοι, με απειλές, να γραφτούν Οθωμανοί για λόγους οικογενειακούς, περιουσιακούς και συναισθηματικούς για την Πατρίδα τους, τον τόπο τους. Ενώ πολλοί στάλθηκαν εξορία στα “Αμελέ Ταμπουρού”.

Ὁ ἱστορικός τόπος τῶν Βουρλῶν, σημερινά τουρκικά Οὔρλα, ἦταν ξακουστός σέ ὅλη τήν ἀνατολή τόσο γιά τήν λεβεντιά καί ἀρχοντιά τῶν κατοίκων του – «στά Σάλωνα σφάζουν ἀρνιά καί στόν Βουτζά γελάδια, στά παινεμένα τά Βουρλά σφάζονται παλικάρια» -, τόσο γιά τήν νοικοκυροσύνη τους καί τήν τάξη του στά σπίτια καί στά ἀμπέλια τους- τά ἀμπέλια τῶν Βουρλιωτῶν ἦταν ὁλόκληρη ἐπιστήμη γράφει χαρακτηριστικά ο μεγάλος Βουρλιώτης ιστορικός Νίκος Μηλιώρης.

Τα Βουρλά χωρίζονταν σε περιοχές με ανάλογες ονομασίες. Είχαν πολλές εκκλησίες – Μητρόπολη την Παναγία – και πολλά εξωκκλήσια, σχεδόν το κάθε τσιφλίκι και την εκκλησίτσα του. Κεντρικό σχολείο ήταν η Αναξαγόρειος με πλήθος άλλων στην περιφέρεια των Βουρλών που συντηρούνταν από τις εκκλησίες και τους συλλόγους, καθώς και από τους γονείς των μαθητών.

Χαρακτηριστικό της ζωτικότητας και πνευματικής δραστηριότητας ήταν η έκδοση εφημερίδων μέσα στα Βουρλά, με τυπογραφείο από τον Κωστή Φουρούλη. Κατά καιρούς εκδίδονταν οι εφημερίδες: “ΑΙ ΚΛΑΖΟΜΕΝΑΙ” το “ΣΥΝΤΑΓΜΑ” η “ΣΦΗΚΑ” και η “ ΓΕΩΡΓΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ” με ευρεία κυκλοφορία.

Ακόμα από το 1853 λειτουργούσε στα Βουρλά “ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟΝ” και οι πνευματικοί σύλλογοι “ΑΝΑΞΑΓΟΡΑΣ” “ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ” και “ΟΜΟΝΟΙΑ”. Είχαν μάλιστα τον “ΜΟΥΣΙΚΟΝ ΟΜΙΛΟΝ ΒΟΥΡΛΩΝ” από το 1895 με φιλαρμονική κι επίσης τον “ΣΥΝΔΕΣΜΟΝ ΦΙΛΟΜΟΥΣΩΝ” 1906, καθώς και το “ΓΕΩΡΓΙΚΟΝ ΑΔΕΛΦΑΤΟΝ ΒΟΥΡΛΩΝ”. Την φιλόπτωχον Αδελφότητα “ΦΙΛΑΝΘΡΩΠΙΑ” το 1900, την Θρησκευτική Αδελφότητα “ΑΛΗΘΕΙΑ” το 1908, την “ΑΓΑΘΟΕΡΓΟΝ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΚΥΡΙΩΝ” 1908 με συνεχή δράση ως το 1922 και άλλους συλλόγους Κυριών.

Είχαν παιδικούς συλλόγους όπως: “ΤΟΝ ΟΜΙΛΟΝ ΦΙΛΟΤΕΧΝΩΝ” τον “ΑΝΑΞΑΓΟΡΑ” οι “ ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΖΩΩΝ” 1911 με εφημεριδούλα σε πολύγραφο.

Το 1922 σήμανε το τέλος των Βουρλών, με μια απέραντη πυρκαγιά, βαλτή από τους Τούρκους, που σάρωσε εκκλησίες, σχολεία, μαγαζιά και σπίτια. Οι νεαροί Βουρλιώτες έλειπαν, για να αμυνθούν τον τόπο τους, εθελοντές ή στρατευμένοι, στον Ελληνικό Στρατό. Άλλοι Μακεδονία – Θράκη, άλλοι στο Μικρασιατικό Μέτωπο. Εκτός από το φριχτό θέαμα της φωτιάς, οι Τσέτες αιχμαλώτιζαν τους υπόλοιπους άντρες, σφάζανε, ατίμαζαν κοπέλες και γυναίκες. Οι γέροι, οι άρρωστοι και τα παιδιά να περάσουν απερίγραπτα μαρτύρια και να πεθαίνουν από τις κακουχίες. Όσων το ριζικό τους έμελλε να ζήσουν, ήρθαν στην Ελλάδα κακείν –κακώς, με την “ψυχή στο στόμα”. Ξερριζώθηκαν από τα χώματα της πατρίδας τους, της Μικρασίας, που αιώνες πριν ήταν Ελληνικά, αρχίζοντας από το μηδέν, μια άλλη δύσκολη ζωή.
…………………………..«Σβήνοντας ένα κομμάτι από το παρελθόν είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον». Γιώργος Σεφέρης ( 1900-1971 , Έλληνας ποιητής, Νόμπελ 1962)