”Της πουτάνας το φαΐ.”

Πριν κάποιους μήνες βλέποντας στο You Tube μία εκπομπή με θέμα τους μικρασιάτες πρόσφυγες άκουσα τον αείμνηστο Γ.Καψή να κάνει λόγο γιά ”της πουτάνας το φα’ί’”

Ξαφνιάστηκα.

Ηταν κάτι που ούτε το ήξερα,ούτε το είχα ξανακούσει.

Ελεγε λοιπόν πως έτσι ονόμαζαν στη Κοκκινιά το γρήγορο φαγητό,εξ αιτίας μιας γυναίκας που απατούσε τον άνδρα της και επιστρέφοντας στο σπίτι της λίγο πριν απ΄αυτόν μαγείρευε κάτι στα γρήγορα,προσπαθώντας να είναι και νόστιμο,γιά να τον ικανοποιήσει και να μη δημιουργήσει υποψίες.

–”Πως τα πέρασες σήμερα κυρά μου;”

–”Ε πως να περάσω.Κούραση.

Σκούπισμα,συγύρισμα,σίδερο ολημερίς!Μόνο το φαγητό ξέρεις πόσες ώρες μου πήρε;”

Χαρά ο ταλαίπωρος γιά την όμορφη και νοικοκυρά γυναίκα του!

Μου έκανε εντύπωση αλλά δεν έδωσα συνέχεια.

Το Φεβρουάριο όμως κατά την επίσκεψή μου στην έκθεση του ΚΜΣ στο Μουσείο Μπενάκη,όπου μας ξενάγησε ο φίλος Θ.Κοντάρας (ειρήσθω εν παρόδω,υπέροχοι αμφότεροι,έκθεση και ξεναγός),αγόρασα το βιβλίο ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ Σκέψεις και δοκίμια(3)…Αξιολογότατο ειλικρινά.

Μεταξύ των πολλών άρθρων υπήρχε και ένα κείμενο της Ρενέ Χίρσον (1) στη σελίδα 201 με θέμα ΤΟ ”ΜΑΘΗΜΑ” ΤΗΣ ΠΡΟΣΦΥΓΙΑΣ.

Σ΄αυτό λοιπόν το κείμενο όπου η αρθρογράφος περιγράφει τις προσωπικές της αναμνήσεις και εμπειρίες από τη διαμονή της στα Γερμανικά(2) τη δεκαετία του ΄70 γράφει μεταξύ των άλλων και συγκεκριμένα στη σελίδα 204.

”…………………

Το ενδιαφέρον γιά τη κατάστασή μου επεκτάθηκε και στις μαγειρικές δεξιότητες.Η Μαρίκα η σπιτονοικοκυρά μου,συγκάτοικός μου στη παράγκα,παρακολουθούσε την προετοιμασία του φαγητού μου γιά μερικές εβδομάδες.Μιά μέρα ήρθε στη ν κουζίνα του υπογείου μου ενώ μαγείρευα.”Ρένα”,είπε,”πρέπει να μάθεις να μαγειρεύεις”.Διαμαρτυρήθηκα ότι είχα ικανότητες στη μαγειρική ,αλλά εκείνη αντέδρασε με την αποστομωτική απάντηση:”Οχι παιδί μου,αυτό που φτιάχνεις είναι φαγητό της ώρας.Το λέμε της πουτάνας το φα’ί’,επειδή μπορείς να το ετοιμάσεις τελευταία στιγμή”.Μιά ενάρετη νοικοκυρά,μου εξήγησε,είναι αυτή που ξοδεύει ατελείωτες ώρες γεμίζοντας λαχανικά και φτιάχνοντας περίπλοκα ψητά,γλυκά και διάφορες κομπόστες.Το κοινό χαρακτηριστικό αυτής της χρονοβόρας και κοπιαστικής διαδικασίας είναι ότι καθησυχάζει τον καχύποπτο σύζυγο ότι η γυναίκα του ξοδεύει τον χρόνο της έντιμα ενόσω εκείνος είναι στη δουλειά.

………………………”

Κάπως έτσι λοιπόν χαρακτήριζαν κάποτε το fast food και γιά να δώσουμε και λίγη μελωδία ας  σιγοψυθιρίσουμε ……

Αυτά λοιπόν τα νέα της Αλεξάνδρας,

που μου ‘λεγε “δεν ξέρει τι θα πει άντρας.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ.

(1)…..Η Ρενέ Χίρσον – Φιλιππάκη δίδαξε ανθρωπολογία στο πανεπιστήμιο Brookes της Οξφόρδης. Στο διάστημα 1987-1997 ήταν τακτική καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Αιγαίου στη Λέσβο. Σήμερα διδάσκει στο Κολέγιο St Peter΄s του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και συνεχίζει την ερευνητική της δραστηριότητα με τιμητικό τίτλο στο πανεπιστήμιο Brookes της Οξφόρδης, στο Κέντρο Προσφυγικών Σπουδών (Queen Elizabeth House) του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και στο Πρόγραμμα Σπουδών Νοτιοανατολικής Ευρώπης του Κολεγίου St Antony΄s του πανεπιστημίου της Οξφόρδης.Εχει γράψει το βιβλίο ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ,εκδόσεις ΜΙΕΤ.(4)

(2)…«Τα Γερμανικά»……Πρόκειται για ισόγειες παράγκες-σπίτια 50 τ.μ. με δίριχτες κεραμοσκεπείς στέγες, τελείως διαφορετικά από τα υπόλοιπα σπίτια της πόλης. Αυτά ήταν μέρος της γερμανικής αποζημίωσης προς τη χώρα μας από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τοποθετήθηκαν σε διάφορους προσφυγικούς συνοικισμούς, γιατί συνέπεσαν με την έλευση των προσφύγων του 1922.Ακριβώς, λοιπόν, λόγω της προέλευσής τους, ονομάστηκαν «Γερμανικά» και ήταν ένας από τους τύπους σπιτιών με τους οποίους το ελληνικό κράτος στέγασε τους πρόσφυγες. Αλλους τύπους κατοικιών, που είναι και οι περισσότεροι, αποτελούν οι διώροφες τετραπολυκατοικίες με τις διπλές σκάλες, τα διώροφα ή ισόγεια μονώροφα οικήματα.Τα μικρά αυτά σπίτια των 50 τ.μ., τα λεγόμενα και «Γερμανικά», που στηρίζονταν επάνω σε πασσάλους δημιουργώντας υπόγειο χώρο, στέγασαν πολυμελείς οικογένειες. Αργότερα, όταν οι ανάγκες μεγάλωσαν, τα υπόγεια μετατρέπονταν σε ένα δωμάτιο και κουζίνα για να κατοικήσουν συνήθως οι γονείς, που έδιναν προίκα τη «γερμανική» παράγκα στα κορίτσια τους. Τα μοιράζονταν στα δύο, γιατί η φτώχεια ήταν μεγάλη.

(3)…Μικρασιατικός ελληνισμός. Σκέψεις και δοκίμια

(4)…. ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΙ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗΣ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗΣ,εκδόσεις ΜΙΕΤ.

Στην ελληνική ιστορία, το 1922 αποτελεί ορόσημο. Η Μικρασιατική Καταστροφή σήμανε το τέλος του Ελληνισμού της Μικράς Ασίας και οδήγησε σε μια πρωτοφανή υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών -μια επιχείρηση εθνοκάθαρσης, με τους όρους της εποχής. Όπως προέβλεπε η Σύμβαση της Λωζάννης, που υπογράφτηκε τον Ιανουάριο του 1923, 350.000 μουσουλμάνοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους στον ελλαδικό χώρο και πάνω από 1.000.000 ορθόδοξοι χριστιανοί ήρθαν πρόσφυγες στην Ελλάδα, αυξάνοντας τον πληθυσμό της χώρας κατά 25% μέσα σε δύο χρόνια. Βασισμένη στην επιτόπια έρευνα της συγγραφέως αυτή η εθνογραφική μελέτη της Κοκκινιάς -που ξεκίνησε ως προσφυγικός συνοικισμός για να γίνει μια αστική συνοικία του Πειραιά- αποκαλύπτει ότι οι κάτοικοί της, πενήντα χρόνια μετά την εγκατάστασή τους, διατηρούσαν την αίσθηση της ιδιαίτερης ταυτότητάς τους, μολονότι μιλούσαν την ίδια γλώσσα με τους “ντόπιους Έλληνες”, είχαν την ίδια θρησκεία και το ίδιο πολιτισμικό υπόβαθρο. Μέσα από την ανάλυση της διαδικασίας με την οποία δημιουργήθηκε και παγιώθηκε η αίσθηση της ξεχωριστής ταυτότητας, το βιβλίο εξετάζει την πολιτισμική συνέχεια και προσαρμογή, το ρόλο της μνήμης, τα σχήματα της κοινωνικής και της οικονομικής οργάνωσης, τη ζωή στη γειτονιά και τους ρόλους των φύλων, αλλά και την επίδραση των πολιτισμικών αξιών στο συμβολικό επίπεδο και στη χρήση του χώρου. Δημοσιευμένο το 1989, το βιβλίο αποτελεί την πρώτη εκτενή εθνογραφική μελέτη ενός αστικού χώρου στην Ευρώπη και παραμένει ένα από τα λίγα έργα που εξετάζουν εις βάθος μια προσφυγική κοινότητα.

(5).Συνέντευξη Γ.Καψή.