Εκτοπίσεις Ελληνικών πληθυσμών Μικράς Ασίας 1919 – 1922

”Ολβιος, ὅστις τῆς ἱστορίας ἔσχε μάθησιν”
(Ευτυχής όποιος από την ιστορία  έχει διδαχθεί.)
…………………………………….Ευριπίδης από Σαλαμίνα.

Γράφει ο Ευθύμης Λεκάκης,
Νομικός, Ιστορικός ερευνητής

Αμέσως μόλις ξεκίνησε ο Ευρωπαϊκός πόλεμος, οι Έλληνες και οι Αρμένιοι που κατοικούσαν στα παράλια του Εύξεινου Πόντου και του Μαρμαρά, μετατοπίστηκαν στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας και στις στέπες της Ανατολής, με την εντελώς γελοία πρόφαση ότι δήθεν οι χριστιανοί κάτοικοι των περιοχών αυτών προμήθευαν με βενζίνη τα υποβρύχια των συμμάχων, λες και οι σύμμαχοι, οι οποίοι είχαν προβεί στον αποκλεισμό των τουρκικών λιμανιών, είχαν ανάγκη από το πετρέλαιο που, δήθεν, εύρισκαν οι χριστιανοί κάτοικοι των παραλίων. Από την εκτόπιση αυτή αλλά από τα τάγματα εργασίας που δημιουργήθηκαν (Amelet Taburu), χριστιανοί πέθαναν κατά χιλιάδες από τις κακουχίες, την υπερκόπωση και την πείνα.

Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο θέλω κι εγώ να προσθέσω μια νέα σελίδα που να περιγράφει με ιστορικά στοιχεία τη ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ των Ελλήνων και Αρμενίων χριστιανών από τούς Νεότουρκους, θεωρώντας χρέος προς όλους εκείνους που άφησαν την πνοή τους εκεί, στα χώματα της μικρασιατικής γης.

Και βέβαια, διαφωνώ με την κατηγοριοποίηση της γενοκτονίας. Είναι λάθος να μιλούμε ξεχωριστά για Πόντιους, Αρμένιους, Ασσύριους ή Σμυρνιούς. Όλοι οι χριστιανοί ορθόδοξοι εξοντώθηκαν από τούς μουσουλμάνους Τούρκους και Κούρδους κάτω από την αρχική καθοδήγηση των Γερμανών και στη συνέχεια με την υποστήριξη των Γάλλων, των Ιταλών, των Σοβιετικών και την σιωπηρή αποδοχή των Άγγλων, των Αμερικάνων και των Αράβων.

Ο Ερρίκος Μοργκεντάου (αγγλ. Henry Morgenthau, 1856–1946) ήταν Αμερικανός δικηγόρος και διπλωμάτης που συνδέθηκε στενά με το Προσφυγικό ζήτημα. Γεννήθηκε το 1856 στο Μανχάιμ της Γερμανίας και το 1865 μετανάστευσε στις ΗΠΑ. Το 1877 αποφοίτησε από τη Νομική σχολή του Πανεπιστημίου Κολούμπια όπου και άρχισε να δικηγορεί. Το 1913 ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Γούντροου Ουίλσον τον διόρισε πρέσβη στη Κωνσταντινούπολη όπου και υπηρέτησε μέχρι το 1916. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου ο Ε. Μοργκεντάου χειρίστηκε πολλά διπλωματικά ζητήματα των Συμμάχων της Αντάντ με την Οθωμανική Αυτοκρατορία, παρακολουθώντας όμως στενά το κίνημα και την άνοδο των Νεοτούρκων καθώς και τις συνεχείς και διογκούμενες διώξεις των Αρμενίων και των Ελλήνων της Μικράς Ασίας.
Το 1920 τοποθετήθηκε πρέσβης στο Μεξικό και τρία χρόνια μετά το 1923, μετά τη μικρασιατική καταστροφή, η Κοινωνία των Εθνών τον διόρισε Πρόεδρο στην Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων στην Αθήνα. Αργότερα ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών.Γενικά ο Ε. Μοργκεντάου κατεχόμενος από φιλελεύθερες πεποιθήσεις υπήρξε ακριβοδίκαιος στις κρίσεις του και συμπεριέλαβε στοιχεία στα απομνημονεύματά του σχετικά με τις διώξεις, τον εξανδραποδισμό και τον αφανισμό του Ελληνισμού της Ανατολής. Ειδικότερα σε αυτά περιγράφει τα Τάγματα Εργασίας που συγκροτούνταν υποχρεωτικά από Έλληνες και τελικά οδηγούσαν στην εξόντωσή τους.Από το συγγραφικό του έργο ξεχωρίζουν “Τα μυστικά του Βοσπόρου” και “Η αποστολή μου στην Ελλάδα”.

Ο Αμερικάνος πρεσβευτής στην Κωνσταντινούπολη την περίοδο 1913 – 1916 έχει καταγράψει σε βιβλίο (Ambassador Morgendhau’s Story, 1918) παρασκήνιο της υψηλής διπλωματίας της εποχής, σχετικά με την πολιτική των Μεγάλων Δυνάμεων στην Εγγύς Ανατολή. Μέσα από το προσωπικό του ημερολόγιο, αποδεικνύει με αδιάψευστα στοιχεία την οργάνωση της γενοκτονίας των χριστιανών στην επικράτεια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η οποία έγινε υπό την καθοδήγηση των Γερμανών του Κάιζερ Γουλιέλμου Β’ και είχε σαν φυσικούς αυτουργούς τους Νεότουρκους. Η Γερμανία έχοντας κατά νου τον έλεγχο των πετρελαϊκών αποθεμάτων της βόρειας Μεσοποταμίας, επιζητούσε απόλυτο έλεγχο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της σιδηροδρομικής γραμμής Βαγδάτης – Βερολίνου. Εξόντωσε τη Σερβία, που ήταν εμπόδιο στο χώρο των Βαλκανίων και ζήτησε την εξόντωση των χριστιανών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, οι οποίοι αφενός ήλεγχαν το εμπόριο, τις τράπεζες και τη βιομηχανία και αφετέρου πρόσκεινταν ευνοϊκά στην Αγγλία και τη Γαλλία (Δυνάμεις της Συνεννόησης – Entente). H Γερμανία του μιλιταριστή Κάϊζερ Wilhelm ΙΙ, επιζητούσε μέσω της πολιτικής στα Βαλκάνια και στη Μεσοποταμία, να πάρει το θρόνο της Βρετανικής Αυτοκρατορίας στην παγκόσμια σκακιέρα. Και για να κατέχεις αυτό το θρόνο πρέπει πρωτίστως να ελέγχεις την ενέργεια. Και την ενέργεια, ως γνωστόν, την παρέχουν τα κοιτάσματα πετρελαίου. Δεν πρέπει να αγνοούμε το γεγονός ότι η Γερμανία στήριξε τον Λένιν για να ανέλθει στην εξουσία και να καταλύσει τούς τσάρους, σε μία προσπάθεια να αποδυναμώσει την ισχύ της Ρωσικής αυτοκρατορίας. Από τη μια λοιπόν είχαμε τη Γερμανία πού ζητούσε τον απόλυτο έλεγχο της Τουρκίας και από την άλλη είχαμε το κίνημα των Νεότουρκων πού θα ανέτρεπε το νωθρό και απαρχαιωμένο σύστημα διακυβέρνησης. Αυτές οι δύο δυνάμεις ταίριαξαν απόλυτα και συναγωνίστηκαν η μια με την άλλη, στη βαρβαρότητα και στη θηριωδία. Η ειρωνεία είναι ότι οι ηγέτες του κινήματος «Ένωση και Πρόοδος» Εμβέρ (Emver), Τζαμάλ (Camal) καί Ταλαάτ (Talaat) αρχικά, μιλούσαν για ισότητα και ίσα δικαιώματα σε όλους τούς υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ανεξαρτήτως θρησκεύματος και εθνικής καταγωγής.

Ο σύνδεσμος Γερμανίας και Νεότουρκων ήταν ο Λήμαν Φόν Σάντερς, ο οποίος είχε αναλάβει την οργάνωση του τουρκικού στρατού και επηρέαζε σε μεγάλο βαθμό την πολιτική της Τουρκίας.

Ο Λίμαν φον Σάντερς με τον Μουσταφά Κεμάλ.

Ο Όθων Λίμαν φον Σάντερς, (Otto Viktor Karl Liman, 17 Φεβρουαρίου 1855 – 22 Αυγούστου 1929), περισσότερο γνωστός ως Λίμαν φον Σάντερς, ήταν Γερμανός στρατηγός, που είχε αναλάβει στρατιωτικός σύμβουλος και ανώτατος στρατιωτικός διοικητής του στρατού της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.οργάνωσε την από θαλάσσης άμυνα της Μικράς Ασίας. Μεταξύ των μέτρων που έλαβε τότε ήταν και η διαταγή εκκένωσης (εκτοπισμού) παράλιων περιοχών από τους Έλληνες με σημαντικότερη την εκκένωση των Κυδωνιών (1917), (του Αϊβαλί).Ηταν ο εμπνευστής των Αμελέ Ταμπουρού.

Ενας άλλος δυναμικός άνδρας πού επηρέαζε καταστάσεις στην Οθωμανική Αυτοκρατορία του 1914, ήταν ο Γερμανός πρέσβης στην Κωνσταντινούπολη Wangenheim.

Ο τουρκικός στρατός πράγματι εκσυγχρονίστηκε ενώ η Γερμανία τον προμήθευε με βαρύ οπλισμό και αμέτρητα εφόδια. Από το τέλος των Βαλκανικών πολέμων Γερμανία και Τουρκία είχαν κατανοήσει την ύπαρξη ενός άλλου αντιπάλου, εκτός της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Ρωσίας. Αυτός ο αντίπαλος ονομαζόταν Ελλάδα.

Από το 1914 είχαν ξεκινήσει οι εκτοπισμοί, οι οποίοι οδηγούσαν σε αργό θάνατο τους χριστιανικούς πληθυσμούς.

Η ιδέα ήταν γερμανική, η υλοποίηση τουρκική.
“Οι Τούρκοι σφαγιάζουν Έλληνες Χριστιανούς. … Χιλιάδες Έλληνες εκτοπίζονται από την ακτή στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας.”, The Lincoln Daily Star, 19 Οκτ. 1917.

Τούς διωγμούς συνόδεψε το μποϋκοτάζ ελληνικών μαγαζιών, ώστε να οδηγηθούν σε οικονομική εξαθλίωση οι ελληνικοί πληθυσμοί πού επιβίωναν βασικά από το εμπόριο. Και μάλιστα επειδή οι Εβραίοι είχαν ευνοϊκή μεταχείριση από τους Νεότουρκους, τους παρότρυναν να βάζουν εβραϊκές ταμπέλες στα μαγαζιά, για να τα ξεχωρίζουν από τα ρωμαίικα.

Όταν ο Μοργκεντάου (Morgenthau) διαμαρτυρήθηκε στον Ταλαάτ (Talaat) γι’ αυτή τη συμπεριφορά εναντίον των Ελλήνων του εξήγησε ότι “H Τουρκία πρέπει ν’ απαλλαγεί από όλους τους μη Τούρκους για να επιβιώσει σαν κράτος”.

Όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η κυβέρνηση επίταξε όλα τα εμπορεύματα, φυσικά των χριστιανών, δεδομένου ότι τα εμπορικά καταστήματα τα διέθεταν στην πλειοψηφία τους μη μουσουλμάνοι, ενώ στρατολόγησε και τους Έλληνες στην καταγωγή, για να τους χρησιμοποιήσει κυρίως για βοηθητικές εργασίες, αφού δεν τους έδινε όπλο και τους χρησιμοποιούσε μόνο σαν εργάτες. Η οικονομική ζημιά των Ρωμιών της Τουρκίας ήταν πάλι μεγάλη.

Το κράτος σε κάθε του κίνηση σκεπτόταν πως θα τους κτυπήσει οικονομικά και όχι μόνο. Όταν ο Αμερικάνος Πρέσβης ρώτησε τον Εμβέρ (Emver), γιατί οδηγεί την κοινωνία σε πτώχευση και σε εξαθλίωση, ο Εμβέρ του απάντησε ότι ήταν υπερήφανος που προμήθευσε και οργάνωσε τον τουρκικό στρατό, με μηδενικά έξοδα.

H Γερμανία με τα δύο σύγχρονα πολεμικά της πλοία “Μπρεσλάου” καί “Γκαίμπεν” απέκτησε τον έλεγχο των Στενών, στερώντας τη Ρωσία από την έξοδό της στη Μεσόγειο Θάλασσα, καταφέροντάς της έτσι μεγάλο οικονομικό πλήγμα. Για την ανθράκευση των πλοίων αυτών, που έγινε σε ελληνικό νησί και ενώ τα γερμανικά πλοία βρίσκονταν υπό καταδίωξη από το βρετανικό ναυτικό, ευθύνεται βεβαίως ο Βενιζέλος που έδωσε την σχετική άδεια.

Η δυναμική των Κεντρικών Δυνάμεων της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας στην περιοχή του Ελλησπόντου ώθησε την Τουρκία να τεθεί στο πλευρό τους, εναντίον των δυνάμεων της Αντάντ.

Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν η μεγάλη ευκαιρία να απαλλαγεί η Τουρκία από τους μη μουσουλμάνους υπηκόους της. Οι Αμερικάνοι με πρώτο και καλύτερο τον πρόεδρό τους Thomas Woodrow Wilson, γνώριζαν μέσω του πρεσβευτή τους στην Τουρκία, τι μέλλει γενέσθαι. Αλλά φυσικά αδράνησαν παρά τις φιλότιμες προσπάθειες του διπλωμάτη τους, ο οποίος ήταν μεν Αμερικανός, αλλά Εβραίος στην καταγωγή.

Ο Μοργκενχάου, έκανε και την παρατήρηση στο Γερμανό πρεσβευτή Wangenheim (Βάνκενχάιμ), πώς ένα πολιτισμένο κράτος σαν τη Γερμανία προτρέπει μία άλλη χώρα σε βάρβαρες ενέργειες. Ο τελευταίος πάντως είχε των απόλυτο έλεγχο των εφημερίδων στην Τουρκία και διοχέτευε ότι άρθρα μπορούσε για να ελέγχει την κοινή γνώμη της Τουρκίας. Παρουσίαζε τούς χριστιανούς σαν δυνάστες οι οποίοι είχαν μαζέψει τον πλούτο και εκμεταλλεύονταν τούς φτωχούς μουσουλμάνους.