Τα Βουρλά μας λεύτερα!

Πρωτομαγιά του 1919.

Το μεγάλο άγγελμα που περίμεναν οι Βουρλιώτες και που ήλθε παρ΄όλα αυτά σαν ξαφνικό,ακούστηκε αργά το απόγευμα της Πρωτομαγιάς του 1919.Κάποιος άκουσε την πληροφορία από κάποιον του Τουρκικού Διοικητηρίου.Επίσημο τηλεγράφημα που ήρθε εκεί ειδοποιούσε ότι την άλλη μέρα συμμαχικά και ελληνικά στρατεύματα θα καταλάμβαναν τη Σμύρνη.Η είδηση γοργόφτερη απλώθηκε αμέσως σ΄όλο τον Βουρλά.

Ποιός θα το ΄λεγε και ποιός θα το πίστευε;…..Να αξιωθούνε οι Βουρλιώτες να ζήσουν τη λευτεριά!Ηταν μιά λαχτάρα που είχαν κληρονομήσει απ΄τους παππούδες τους.Οι Βουρλιώτες δεν κοιμηθήκαν εκείνη τη νύχτα.Μόλις χάραξε,πολύ πριν βγεί ο ήλιος,είχαν γεμίσει κιόλας οι Δέκα Μύλοι,οι Γιακάδες και τα άλλα υψώματα απο όπου φαινόταν η θάλασσα των Κλαζομενών.Μονάχα αν θα έβλεπαν με τα ίδια τους τα μάτια τα καράβια θα πιστεύανε.

Τα καράβια πέρασαν.Τα μετρούσανε ένα-ένα και ευθύς οι αριθμοί κατρακύλησαν κάτω στις αυλές,στους καφενέδες,στα μαγαζιά,στα εργαστήρια,στα σπίτια!

Ναί δεν ήταν ψέμματα!Η μάνα Ελλάς ήταν εδώ.Τους σκέπαζε με τις φτερούγες της!

04 Μαίου 1919!…Κάποιοι Βουρλιώτες φωνάζουν:

—Ενα βαπόρι μπαίνει στη Σκάλα,το είδαμε απ΄το καμπαναριό!

Ο κόσμος δε κρατιέται.Ξεχύνεται στους κεντρικούς δρόμους.Τα σεντούκια ανοίγουν.Τα Βουρλά γεμίζουν ελληνικές σημαίες!Σε λίγο μια προκήρυξη ετοιχοκολλάτο στη Λόντζα και στο Ταρσί.Ο Κυβερνήτης του ελληνικού αντιτορπιλικού ”Ναυκρατούσα”,αυτό ήταν το βαπόρι που μπήκε στη Σκάλα,ειδοποιούσε τους πάντες πως,από εκείνη τη στιγμή τα Βουρλά και η περιοχή τους διατελούσαν πλέον υπό την κατοχή των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων.Οποιος διετάρασσε την τάξη και την ασφάλεια του πληθυσμού θα ετιμωρείτο από το ελληνικό στρατοδικείο.

Οταν σε λίγο μια ομάδα Ελλήνων πεζοναυτών,με επικεφαλής ένα νεαρό Σημαιοφόρο έφτασε στο  Διοικητήριο των Βουρλών και ανακοίνωσε στον Τούρκο Λγο, που ήταν Υπασπιστής του Τούρκικου Συντάγματος,πως σε λίγο ελληνική στρατιωτική δύναμη θα έρθει να καταλάβει τα Βουρλά και για τυχόν έκτροπα εις βάρος των ελληνικών στρατευμάτων καθιστούσε προσωπικά υπευθύνους τον ίδιο και τον Διοικητή του,αυτό που έγινε πραγματικά δε περιγράφεται.Πόθοι και όνειρα αιώνων έγιναν πραγματικότητα!Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη πόλη πέρα ως πέρα…

Σε λίγο ένα βαπόρι,μεγαλύτερο και που δεν ήτανε όπως φαινόταν πολεμικό,έμπαινε στη Σκάλα.Έφερνε τον Ελληνικό Στρατό κατοχής.Τον πρώτο λόχο του 1/38 Συντάγματος Ευζώνων.Ο στρατός αποβιβάστηκε και με πλήρη τάξη έφτασε στα Βουρλά.Στη Μητρόπολη όπου τον περίμεναν ο Αρχιερατικός Επίτροπος,οι πρόκριτοι και πλήθος κόσμου ο Δκτης του Λόχου,Υπλγος Αντωνίου Αλέκος με φωνή τραχιά είπε:

—Αδέλφια μου σας φέρνω το χαιρετισμό της Μητέρας Ελλάδας…..

και γυρίζοντας προς ένα υπαξιωματικό που τον ακολουθούσε είπε:

——Πήγαινε να τηλεγραφήσης στη Μεραρχία:

”Η πόλις των Βουρλών κατελήφθη σήμερον (4 Μα’ι’ου 1919) υπό του πρώτου λόχου του 1/38 Συντάγματος Ευζώνων.”

Πάσχα των Ελλήνων.Μεγάλη η συγκίνηση.Ποταμοί δακρύων.Η βοή των ζητωκραυγών γέμισε όλα τα Βουρλά φτάνοντας ως τ΄αμπέλια και ως τις θάλασσες.Η Ελλάς Ανέστη!

Οι ωραιότερες ίσως μέρες που πέρασαν τα Βουρλά σ΄όλη την ιστορία τους!

Την τάξη ανέλαβε αργότερα η Χωροφυλακή που εγκαταστάθηκε κοντά στις τουρκικές πολιτικές αρχές,που διατηρούσαν μιά κάπως σκιώδη εξουσία μέχρι τον Αύγουστο του 1920 και την ελληνική πολιτική αρχή (αντιπροσωπεία της Αρμοστείας),με προ’ι’στάμενο τον ανώτερο διοικητικό υπάλληλο Γεώργιο Θεοδωράκη (πατέρα του Μίκη.)

Τα κατωτέρω σχόλια και η έκθεσις καταστάσεως της ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗΣ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΒΡΥΟΥΛΩΝ είναι μία ευγενική προσφορά του κου Λουκά Χριστοδούλου ο οποίος τα ανακάλυψε ψάχνοντας το ”Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών:Ύπατη Αρμοστεία Σμύρνης,Φακ.6,υποφ.2”,τον οποίο και ευχαριστούμε.

Τα Βρύουλα (Βουρλά)  στα 1919.

Λίγο μετά την άφιξη του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη στις 2 Μαΐου 1919 και την άφιξη λίγες μέρες αργότερα του Ύπατου Αρμοστή Αριστ. Στεργιάδη, αρχίζουν να τίθενται οι βάσεις της οργάνωσης των στρατιωτικών και διοικητικών δομών στα γεωγραφικά όρια που είχαν συμφωνηθεί στη Διάσκεψη της Ειρήνης, τον Απρίλιο του 1919 στο Παρίσι.

Με προγραμματισμό προωθούνται στρατιωτικές δυνάμεις σε καίρια κομβικά σημεία της Μικρασιατικής υπαίθρου προκειμένου να διαφυλάξουν τους χριστιανικούς πληθυσμούς από τον Τουρκικό στρατό που οπισθοχωρούσε σταδιακά αλλά και τους άτακτους (Τσέτες) που με επιδρομές σκότωναν και λήστευαν τους χριστιανούς όπου εύρισκαν πρόσφορο έδαφος.

Λίγο αργότερα διορίζονται και αντιπρόσωποι (πολιτικό προσωπικό) που αναφέρονται απ’ ευθείας στον Ύπατο Αρμοστή Αριστ. Στεργιάδη (διοικητική δομή) και επιλαμβάνονται όλων των καθημερινών θεμάτων που απασχολούν την κοινωνία.

Από την πλευρά της, η Ύπατη Αρμοστεία διοργανώνει την πολιτική πυραμίδα με δημιουργία τμημάτων για παροχή υπηρεσιών δικαιοσύνης, υγιεινής, ασφαλείας κ.α. στο πλαίσιο μιας νοούμενης εύρυθμης λειτουργίας κράτους.

Το Α΄ Σώμα Στρατού με επικεφαλής τον στρατηγό Νίδερ, έχει την ευθύνη της περιοχής Σμύρνης και τοποθετεί λόχους και διλοχίες πεζικού για την τήρηση της τάξης σε καίρια κομβικά στρατιωτικά σημεία του νομού Αϊδινίου. Δυο μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 1919, φτάνουν και οι πρώτες εκθέσεις των στρατιωτικών διοικητών των κωμοπόλεων πέριξ της Σμύρνης που προωθούνται στην Ύπατη Αρμοστεία για ενημέρωσή της σε θέματα ασφάλειας και τάξης.

Στις 13 Ιουλίου 1919, ο στρατιωτικός διοικητής Βρυούλων Μπουρδάρας με την υπ’ αριθ. 341/14 Ιουλίου 1919 αναφορά του(1) ενημερώνει τον στρατηγό Νίδερ για την κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή Βρυούλων και ο οποίος την προωθεί στον Ύπατο Αρμοστή Αριστ. Στεργιάδη:

ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΒΡΥΟΥΛΩΝ

Έκθεσις καταστάσεως

A. Τομεύς: O Ανατιθειμένος εις την υπ’ εμέ Διλοχίαν τομεύς εκτείνεται εκ Τσεσμέ Δυτικώς μέχρι της γραμμής Άγιος Γεώργιος ύψ. 1080 – ύψ. 1170 Μοναστηράκι-άκρα υψηλή ανατολικώς (φύλ. χάρτου Σμύρνης 1:250.000). Χερσόνησος λίαν εκτεταμένη.

Β. Πληθυσμός: Η περιφέρεια αύτη κατοικείται καθ’ άπασαν μεν την ύπαιθρον χώραν υπό Οθωμανών, μόνον δε εις την πόλιν Βρυούλων υπάρχουν περί τας 25.000 κάτοικοι Έλληνες, εις Σιβρί-Χισάρ περί τους δυσχιλίους και εις τρία άλλα χωρία ελάχιστοι (Γκιούλ Μπαχτσέ, υψηλή Γιατζιλάρ). Οι Οθωμανοί της περιφερείας Σιβρί-Χισάρ και των περί των ορεινών όγκων Γκιζίλ-Ντάγ χιλίων είναι φανατικοί και ρέπουν προς την φυγοδικίαν. Οι Έλληνες των Βρυούλων φανατικοί και αυτοί πατριώτες άγονται υπό φοβερού μίσους και εκδικήσεως κατά των Τούρκων.

Γ. Δύναμις: Μία διλοχία πεζικού εκ (380) τριακοσίων ογδοήκοντα τυφεκίων.

Δ. Εντολαί: Τήρησις της τάξεως και ασφαλείας, καταδίωξις και σύλληψις των ατάκτων ενόπλων στοιχείων, αφοπλισμός των κατοίκων γενικώς, ειρήνευσις της υπαίθρου χώρας. Καταδίωξις των εκ των νήσων επερχομένων λαθρεμπόρων.

Ε. Διάθεσις δυνάμεως: Η Διοίκησις της Διλοχίας μετά των τριών Διμοιριών του 6ου λόχου παραμένει εις Βρυούλα δια την ασφάλειαν της πόλεως και την φρουράν ταύτης και ίνα έχη πάντοτε η Διοίκησις υπό τας διαταγάς της μίαν δύναμιν επαρκήν δια την απόκρουσιν παντός απροόπτου,

όπου κι αν αναφανή τούτο. Η τετάρτη Διμοιρία του λόχου τούτου κατατετμημένη εις τρία μεταβατικά αποσπάσματα υπό την εποπτείαν Ανθυπασπιστήν έχει αναλάβει την τήρησιν της τάξεως και ασφαλείας και την καταδίωξιν των λαθρεμπόρων δυτικώς των Βρυούλων μέχρι Τσεσμέ. Ο πέμπτος λόχος με την έδραν του και ένα ουλαμό παραμένει εις Ολαμίς. Έχει αποστολή δύο μικρά φυλάκια εις Τσαμπλή και Σιβρί-Χισάρ, έχει δε καταρτίσει δυο μεταβατικά αποσπάσματα ισχυρά υπό αξιωματικούς εις ους έχει ανατεθή η καταδίωξις των ατάκτων των εις τον ορεινόν όγκον Κιζίλ-Νταγ.

ΣΤ. Κατάστασις. 1). Περί τον όγκον Κιζίλ-Νταγ περιφέρονται εντός των δασών και χαραδρών εις ειδικά φυσικά κρησφύγετα ένοπλοι Οθωμανοί μη επιθυμούντες να υποταγώσιν εις τους νόμους και επιδοθώσιν εις τα έργα τους οίτινες διατρέφονται υπό των πλησίον Οθωμανικών χωριών. 2). Οι Οθωμανοί πάντες σχεδόν είναι οπλισμένοι δια πολεμικών όπλων, άτινα διανέμεινεν αυτοίς ο αποχωρήσας Τουρκικός Στρατός συμπρατόντων και των Καϊμακάμηδων και άτινα δεν παραδίδονται κρύπτοντες καταλλήλως έξω των οικημάτων ή εντός της γης παραδώσαντες μόνον παλαιά και άχρηστα όπλα. 3). Μεταξύ των Τούρκων υπάρχει οργάνωσις ην δυσκόλως δύναται τις να αποκαλύψη λόγω του φανατισμού των, διότι ενώ κατ’ επιβολήν επιτάσσονται, δράττονται πάσης ευκαιρίας όπως εκδηλώσωσι το μίσος των και τας κακάς προθέσεις ων. Οι υποδιοικηταί Σιβρί-Χισάρ και Τσεσμέ, Τούρκοι φανατικοί και βεβαρυμένοι με ολόκληρον το παρελθόν, προσπαθούν να δημιουργούν ψευδείς κατηγορίες κατά του Στρατού, ας υποβάλλουσιν εις τον Βαλήν Σμύρνης, ίνα τας ανακοινώση εις τους αρμοστάς. Έχουν οπλίσει τους κατοίκους Οθωμανούς προ της κατοχής δια των όπλων του αποχωρήσαντος Τουρκικού Στρατού: γενικώς ουδεμίαν δύνανται να παράσχωσιν εμπιστοσύνην ειλικρινούς συνεργασίας. 4). Τα Τηλεγραφεία και Ταχυδρομεία εις χείρας των Τούρκων υπαλλήλων, μη ενασκουμένης υπευθύνου λογοκρισίας ήτις τα μέγιστα θα συντελέση εις την ασφάλειαν του Στρατού Κατοχής. 5). Κυκλοφορούν εγέρτικα προκηρύξεις, ων μία κατεσχέθη και ενεργούνται ανακρίσεις αίτινες όμως χάριν εις τον φανατισμόν των Τούρκων είναι δύσκολον να αποκαλύψουν τους ενόχους. 6). Μεμονωμένα άτομα φανατικά πυροβολούσαν κατά των στρατιωτών: Ούτω την 6ην Ιουλίου εντός της Τουρκικής συνοικίας των Βρυούλων Οθωμανός ανηψιός του Μουφτή, επυροβόλησε κατά του σκοπού στρατιώτου και παρ’ ολίγον να τον φονεύση. Έτεροι δύο οπλισμένοι Οθωμανοί επυροβόλησαν την νύκτα της 9ης Ιουλίου και περί ώρα 1η μ.μεσονύκτιον κατά μικρού φυλακίου επί της οδού Ολαμίς-Σιβρί-Χισάρ.

Παρά ταύτα η γενική κατάστασις της περιφερείας μου παρουσιάζει τάξιν και ασφάλειαν καλήν εκτός των περί ορεινών όγκων Κιζίλ-Νταγ κρυπτομένων ατάκτων Οθωμανών οι λοιποί κάτοικοι επιδίδονται εις την εργασίαν των. Οι λαθρέμποροι αφ’ ης εγκατεστάθησαν τα τμήματα της Διλοχίας δεν ενεφανίσθησαν. Αι ακταί όμως είναι αδύνατον να φυλαχθώσιν καλώς υπό των αποσπασμάτων λόγω της εκτάσεως αυτών και των πολυπληθών όρμων, ως εκ τούτου ανάγκη πυκνής περιπολίας κατά θαλασσών.

Συμπέρασμα: Ανάγκη διορισμού λογοκριτού δια τηλεγραφεία και Ταχυδρομεία Βρυούλων, να διέρχωνται δε εκ Βρυούλων και τα ταχυδρομεία Τσεσμέ και Σιβρί-Χισάρ, καθώς διέρχονται τα Τηλεγραφήματα. Αντικατάστασις και απομάκρυνσις του Καϊμακάμη Τσεσμέ τουλάχιστον αν μη και Σιβρί-Χισάρ. Ενέργεια αφοπλισμού δια δραστικών μέσων. Η δύναμις της Διλοχίας είναι αρκετή, ως είναι η κατάστασις δια την τήρησιν της τάξεως, δεν θα ήτο όμως άσκοπον να υπάρχη ενταύθα και ο λόχος πολυβόλων του τάγματος όστις θα ησχολείτο μόνον εις εκπαίδευσιν, θα απετέλλει δε απειλήν κατά παντός σκεπτομένου διατάραξιν της τάξεως.

Πυκνή και συνεχής περιπολία κατά θάλασσαν.

Εν Βρυούλοις τη 13η Ιουλίου 1919.

Ο Στρατιωτικός Διοικητής.

Μπουρδάρας.

ΥΓ…..Κατά πάσα πιθανότητα πρόκειται για τον Αλκιβιάδη Μπουρδάρα (1895 – 1959) .

Γεννήθηκε στη Φουρνά Ευρυτανίας το 1895. Σπούδασε στη Σχολή Ευελπίδων από την οποία εξήλθε το 1917 συνεχίζοντας ευρύτερη μόρφωση στη Στρατιωτική Σχολή Πεγιέ στο Παρίσι. Διακρίθηκε σε πολεμική δράση στη Μικρασιατική Εκστρατεία, αλλά και στο Β’ Π.Π., τόσο στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 ως επιτελάρχης της 9ης Μεραρχίας, όσο και στη συνέχεια στη Μέση Ανατολή όπου διέφυγε και ανέλαβε τη διοίκηση της 2ης ελληνικής ταξιαρχίας με το βαθμό του συνταγματάρχη.